USPORTOWIENI

„Hartowanie ducha” za pomocą ruchu

 

               W życiu współczesnego człowieka coraz większą rolę przypisuje się oświacie, kulturze, wychowaniu zdrowotnemu oraz rekreacji ruchowej. Jest to wyrazem troski i zabiegania o harmonijny i wszechstronny rozwój naszego organizmu.

 

               Istnieje wiele czynników stanowiących o świadomości i poziomie społeczeństwa. Są to: życie osobiste, praca zawodowa, kariera, relacje psycho-społeczne, ale także aktywność ruchowa, uprawiana w czasie wolnym od obowiązków.

               Jej rolą jest nie tylko, potwierdzony już naukowo pozytywny wpływ na sferę fizyczną i psychiczną człowieka, ale także wkład w kształtowanie nawyków kulturalnego spędzania czasu wolnego. Poprzez propagowanie modelu aktywnego spędzania tego czasu, przyczyniamy się do wychowania społeczeństwa o wysublimowanych wzorach zachowań życia osobistego. Ma to duży wpływ na funkcjonowanie człowieka, rodzin oraz różnych grup i formacji społecznych.

Niepodważalnym faktem, a jednocześnie zaletą, stawianą na piedestale korzyści wynikających z regularnych wysiłków fizycznych o charakterze rekreacyjnym jest ich wpływ na kształtowanie osobowości. Szereg cech takich, jak: wytrwałość, systematyczność, odwaga, uczciwość, czy punktualność jest formowana właśnie w warunkach doskonalenia sprawności fizycznej.

 

W dobie „Homo sedentarius” – człowieka siedzącego

 

               Stale postępująca cyfryzacja i automatyzacja stylu naszego życia posiada aspekty tak samo pozytywne, jak i negatywne. Do pozytywów należy łatwość komunikacji, rozwój nauki i medycyny, redukowanie czasu wykonywania codziennych czynności, na rzecz zwiększenia się czasu wolnego. Niemniej jednak ta nadwyżka czasowa w statystycznej większości nie koreluje ze zwiększeniem aktywności ruchowej w społeczeństwie. Tyczy się to zarówno krajów zaatlantyckich, jak i Europy, w tym Polski.

 

               Badania, przeprowadzone w Polsce w latach 2003 – 2005 (WOBASZ) [1] pokazały, że ok 36% dorosłych Polaków nie podejmuje żadnej aktywności fizycznej w czasie wolnym od pracy, z czego większość stanowiły kobiety, w porównaniu do mężczyzn (odpowiednio 39% i 32,7%).

Rozwój i postęp techniki powoduje, że większość ludzi przestawia się na siedzący tryb życia. Drastyczne zmniejszenie aktywności fizycznej w społeczeństwie wiąże się z redukcją obciążenia, przypadającego na nasz układ mięśniowy i pośrednio na resztę narządów. Ponieważ mięśnie stanowią w przybliżeniu 30-40% masy ciała człowieka, ograniczenie ich pracy do minimum, będzie się manifestowało wieloma negatywnymi skutkami biologicznymi.

Do najważniejszych skutków hipokinezji / akinezji zalicza się [2]:

• Zmniejszenie ogólnej wydolności o 12-22%

• Zmniejszenie maksymalnej wentylacji płucnej

• Nadmierne zwiększenie częstości skurczów w spoczynku i po wysiłku

• Zmniejszenie pojemności wyrzutowej i minutowej serca

• Nadprodukcja mleczanu (zwiększony udział fazy beztlenowej podczas wysiłku)

• Zmniejszenie objętości krwi krążącej o 5-15% i ogólnej ilości hemoglobiny

• Zmniejszenie tolerancji glukozy

• Zwiększenie utraty wapnia

• Zwiększenie utraty azotu z moczem (rozpad białka mięśniowego)

• Zwiększenie poziomu katecholamin

• Zmiany w układzie kostno-stawowym, związane z przykurczami mięśniowymi, zmniejszeniem siły i wytrzymałości mięśniowej (m.in. choroba zwyrodnieniowa stawów)

 

„Życie w stresie” – jak się temu nie dać?

 

                Obecnie życie w ośrodkach wielkomiejskich, dezintegracja rodziny i ciągły stres nie pozostają bez wpływu na zdrowie i funkcjonowanie organizmu. Głównymi czynnikami wskazującymi na uciążliwość życia w dużych aglomeracjach są:

• Wysokie zagęszczenie ludności na stosunkowo małym obszarze

• Ruch uliczny i hałas

• Płyny i gazy przemysłowe

• Rosnące odległości i trudności komunikacyjne związane z dojazdami do pracy lub szkoły

• Ogólna nerwowość

• Atmosfera ciągłego pośpiechu

• Jednostajny, długotrwały wysiłek fizyczny

• Napięcie emocjonalne

• Wyobcowanie społeczne

• Nadużywanie leków i środków pobudzających.

Wszystkie te ujemne stymulatory, jeszcze do niedawna będące domeną krajów zachodnich, stają się coraz bardziej zauważalne w Polsce i zaczynają stanowić istotny problem, wymagający wdrożenia konkretnych środków zapobiegania i programów profilaktycznych. Tutaj rekreacja ruchowa nabiera niebanalnego znaczenia, nie tylko w odniesieniu do dzieci i młodzieży, ale do całego społeczeństwa.

Na całym świecie zaznacza się bowiem zjawisko związane ze starzeniem się narodów i społeczeństw. Aktywność fizyczna pozwala na opóźnianie spadków wydolności fizycznej, związanych z wiekiem, a wydolność, która już została obniżona potrafi przywrócić, podtrzymać lub ponownie podwyższyć. Dla osób w podeszłym wieku opóźnianie procesów inwolucyjnych istotnie wpływa na poziom i standard życia, czyni je pełniejszym i bardziej interesującym.

 

 

Co takiego dobrego w wysiłku fizycznym?

 

               Korzyści z uprawiania regularnego wysiłku fizycznego są liczne i dotyczą wielu sfer ludzkiego życia, poczynając od fizjologii, na psychologii kończąc.

Trzy wielkie opiniotwórcze towarzystwa naukowe: European Society of Cardiology, European Atherosclerosis Society i European Society of Hypertension, omawiając korzystne efekty systematycznego treningu podkreślają, że stawiając na piedestale strategię rozwoju zdrowia publicznego, zwiększenie aktywności ruchowej społeczeństwa jest równie istotne, jak leczenie nadciśnienia tętniczego, zaburzeń przemiany lipidowej, czy walka z nałogiem palenia tytoniu [3].

Do najważniejszych korzyści zalicza się:

    Profilaktyka i/lub leczenie:

• choroby niedokrwiennej serca

• nadciśnienia tętniczego

• udaru mózgu

• zaburzeń lipidowych

• cukrzycy (NIDDM)

• zespołu metabolicznego

• osteoporozy

• otyłości i nadwagi

    Korzystne zmiany czynnościowe ze strony:

• mięśni, stawów, serca,

• naczyń krwionośnych,

• homeostazy ustroju

    Korzyści psychologiczne:

• „feel good factor” (endorfiny)

• „the fun factor”

    Lepsza jakość życia

    Korzyści społeczne:

• m. in. mniejsze wydatki na ochronę, zdrowia i pomoc społeczną

Regularnie uprawiane wysiłki fizyczne skutecznie zwiększają wrażliwość na insulinę, obniżają ciśnienie tętnicze krwi, wpływają korzystnie na gospodarkę węglowodanową oraz umożliwiają obniżenie masy ciała [4].

               Obecnie jednymi z najbardziej znanych i najczęściej cytowanych w medycznym piśmiennictwie badań epidemiologicznych są między innymi MRFIT (Francja, Framingham), Harvard Alumni Study oraz Nurses Health Study [3]. Wskazują one na widocznie i zauważalnie korzystne efekty treningu wysiłkiem fizycznym w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca (CHNS), umieralności z powodu chorób kładu krążenia i umieralności ogólnej. Długofalowość tych badań (od kilku do kilkudziesięciu lat) oraz skala osób objętych obserwacją (nawet do 78.000, Nurses Health Study) wpływa istotnie na ich wiarygodność. Metaanalizy z nimi związane dowodzą, że wysiłek fizyczny o wydatku energetycznym powyżej 4200 kJ / tydz. (> 1000 kcal / tydz.) wiąże się z ok. 30% redukcją umieralności ogólnej, a ryzyko choroby niedokrwiennej serca zmniejsza się o mniej więcej 30-50%

 

Podsumowanie – czy warto być aktywnym?

 

               Ze tego punktu widzenia, jak najbardziej słusznym wydaje się być popularyzowanie takich sportów, gier i czynności ruchowych, które mogą być uprawiane przez całe życie człowieka, indywidualnie lub w większym gronie. Przykładami może być: jazda na rowerze, bieganie, marszobiegi, pływanie, narciarstwo, gimnastyka i fitness, tenis ziemny, badminton i najróżniejsze formy turystyki.

               Człowiek, żyjący we współczesnym świecie powinien zdawać sobie sprawę ze zbawiennego wręcz wpływu regularnej aktywności fizycznej na codzienne funkcjonowanie, zarówno w perspektywie teraźniejszości, jak i korzyści długofalowych. Ze względów zdrowotnych i wychowawczych jest zalecana każdemu, niezależnie od wieku. Stanowi jedną z najbardziej wartościowych form spędzania wolnego czasu, a przy tym jest świetną rozrywką i środkiem doskonalenia własnej osobowości.

 

 

 

Literatura:

• Kozakiewicz K, Tendera M, Piwoński J, Głuszek J, Wiercińska E, Bielecki W, Zdrojewski T, Piotrowski W, Czynniki socjoekonomiczne i ich zróżnicowanie w populacji polskiej. Wyniki programu WOBASZ, Kardiologia Polska, 2005; 63: 6 (supl. 4)

• Tatoń J, Czech A, Bernas M, Otyłość. Zespół metaboliczny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007

• Drygas W, Jegier A, Zalecenia dotyczące aktywności ruchowej w profilaktyce chorób układu krążenia. Czynniki Ryzyka 2003, 4/02 - 1/03, 76-84

• Mędrela-Kuder E, Aktywność fizyczna jako dodatkowa forma rehabilitacji chorych na cukrzycę typu 2. ROCZN. PZH 2010, 61, Nr 1, 87 – 90